بارزانی‌: پێویسته‌ پرسی‌ سه‌ربه‌خۆیی‌ كورد ببێته‌ گرنترین پرسی‌ جیهان(نوێكراوه‌ته‌وه‌)


وێستگه‌- هاورێ فەریق

مەسعود بارزانی رایدەگەێنێت قۆناغی 100 ساڵەی پەیماننامەی سایکس-بیکۆ کە سنورەکانی ڕۆژهەڵاتی ناوینی نوێی لێکەوتەوە، شکستی هێناوە و داواش لە سەرکردەکانی جیهان دەکات کە پەلە بکەن لە پێکهێنانی ڕێکەوتننامەکەی نوێ کە تێیدا جێی دەوڵەتی کوردستان کرابێتەوە. 

لە دیمانەیەکدا بۆ رۆژنامەی "زە گاردیان"ی ئەمریکی، مەسعود بارزانی رایگەیاند کە کۆمەڵگەی نێودەوڵەتەی خەریکە ئەوە قبوڵ دەکات کە هەرگیزا و هەرگیز عیراق و سوریا یەکناگرنەوە و تێگەیشتن لەوەی ئەو شتەی پێیدەوترا "پێکەوەژیانی بەزۆر" لە ناوچەکە، هەڵەیە.

لەئێستادا، چوار مانگ ماوە بەسەر کۆتاییهاتنی یادی سەد ساڵەی پەیماننامەی "سایکس-بیکۆ" کە تێیدا بەریتانیا و فەرەنسا کاریگەری هێزی خۆیان تاودا بەسودوەرگرتن لە شکستی ئیمپراتۆی عوسمانی و بارزانی لەوبارەیەوە دەڵێت: "گەر ئەم پەیماننامەیە وەک خۆی بمێنێتەوە، ئەوا لێکدابڕان و وێرانکاری ئێجگار زیاتر بەدوای خۆیدا دەهێنێت".

بارزانی زیاتر بۆ گاردیان دەدوێت و دەڵێت: سەربەخۆیی کە بۆ چەندین دەیەیە ئامانجی بنەرەتی کورد بووە بەڵام هەمیشە لەلایەن وڵاتە گوماناوییەکانی دراوسێیەوە بە توندی دژایەتی کراوە، "لە ئێستادا لەهەمووکات زیاتر نزیکبۆتەوە".


لەماوەی دە ساڵی رابردوودا ئاڵۆزییەکانی پێشوتری هەرێم لەگەڵ بەغداد، گەیشتۆتە ئەوپەڕی و سەرکردەکانی عیراق توڕەبوونێکی تەواویان پێوەدیارە بەتایبەت بەهۆی کۆنتڕۆڵکردنەوەی کەرکوک و دەرهێنانی نەوتی ئەو شارە لەلایەن هەولێرەوە و رەوانەکردنی لەڕێگەی بۆرییەوە بۆ تورکیا. ئەمەش لەکاتێکدا کە هەولێر بڕینی بەشە بودجەی بەچاوی خۆی بینی بەرلەوەی شاری کەرکوک بەتەواوی کۆنتڕۆڵ بکات لە شەڕێکدا لەگەڵ "داعش" دوای ئەوەی موسڵ کەوتە دەستیان.


بارزانی بە گاردیانی راگەیاند، هێزە ناوخۆیی و جیهانییەکان پێویستە هەرچی زووترە رێکەوتنێکی نوێ بێننە ئاراوە تا بتوانی پارێزگاری لە نەتەوەکانی نێو عیراق و سوریا بکات کە دابەشبوون تا قورقوڕاگەیان هاتووە بەتایبەت لەرووی ئاینیی کۆمەڵایەتی و تایەفەگەرییەوە.


هەروەها وتی: "پێویستە رێکەوتنێکی نوێ بێتە ئاراوە، بەڵام زۆرگرنگە بزانین چ جۆرە رێکەوتنێکە و چ مێکانیزمێک بەدوای خۆیدا دەهێنێت و پشتی پێدەبەسترێت بۆ داڕشتنەوەی رووداوەکان، وەهەروەها گرنگە بزانرێت کە هێمای ئەم رێکەوتنە چییە. لە کاتێکدا کە هێشتا فۆرم-داڕشتەی ڕێکەوتنەکە نازانرێت، شتێکی بێئەقڵانەیە گەر پێداگرێ بکرێت یان بەردەوامی بدرێت بە دوبارەکردنەوەی تەجرووبەکانی پێشوتر کەماوەی 100 ساڵە دووبارە دەکرێنەوە و هیچ ئەنجامێکان نەبووە".


بارزانی لە چاوپێکەوتنەکەدا وتیویەتی "سەرکردەکانی جیهان لە ناوخۆیاندا گەیشتوونەتە ئەو تێگەیشتنەی کە ڕێکەوتنی سایکس بیکۆ کۆتایی هاتووە ، ئینجا ئەگەر بوترێت یاخود نا لەسەر ئەرزی واقیع ئەو ڕاستیە هەیە".

له‌ درێژه‌ی‌ وته‌كانیدا بارزانی ئاماژه‌ به‌ دابه‌شبوونی عیراق ده‌كات و ده‌ڵێت: "له‌ ئێستادا عیراق دابه‌ش بووه‌، ئێمه‌ به‌هیچ جۆرێك به‌رپرس نین له‌و دابه‌شبوونه‌، ئێمه‌ وه‌ك كورد ئه‌وه‌ی له‌تواناماندابوو كردمان بۆ هێشتنه‌وه‌ی یه‌كگرتوویی عیراق، ئه‌وه‌تا له‌ساڵێ 1991دا رۆیشتین بۆ عیراق و گفتوگۆمان له‌گه‌ڵ تاوانباره‌كانی ئه‌نفال-رژێمی به‌عسدا كرد".

راشیده‌گه‌ێنێت كه‌ دۆزی كورد و پرسی سه‌ربه‌خۆیی پێویسته‌ ببێته‌ گرنگترین پرسی جیهان و ده‌ڵێت: "خه‌ڵكی باس له‌ ئه‌زموونی ئاشته‌وایی نیوده‌وڵه‌تی ده‌كه‌ن له‌ باشوری ئه‌فریقا، له‌گه‌ڵ رێزم بۆ ئه‌و ئه‌زمونانه‌یان، به‌ڵام ئێمه‌ وه‌ك كورد زۆر پێشتر له‌ ئه‌فریقای باشور ئه‌وكاره‌مان ئه‌نجامدا، دوای 2003 چوین بۆ به‌غداد ته‌واوی هه‌وڵه‌كانمان له‌چوارچێوه‌ی‌ ده‌ستوردا خسته‌كار، به‌ڵام ئه‌و كلتوره‌ی له‌ عیراق بوونی هه‌یه‌، به‌كه‌ڵكی پێكه‌وه‌ژیان نایه‌ت، هه‌ر بۆیه‌ گه‌ر نه‌توانین پێكه‌وه‌ بژین، ده‌بێت له‌گه‌ڵ جێگره‌وه‌یه‌كی دیكه‌دا بژین".

بارزانی ئاماژه‌ی به‌وه‌شدا، كه‌ "هه‌رێمی كوردستان نه‌بۆته‌ سه‌رچاوه‌ی هه‌ڕه‌شه‌ بۆ هیچ وڵاتێكی دراوسێمان وه‌ك چۆن پێشوتر به‌هه‌ڵه‌ لێكدانه‌وه‌یان بۆده‌كرد".

 وتیشی: "ئه‌زمونی 15 ساڵی رابردوو ئه‌وه‌ ده‌سه‌له‌مێنێت كه‌ ئێمه‌ هۆیه‌ك بووین بۆ سه‌قامگیری له‌ ناوچه‌یه‌كی پڕ له‌ كێشه‌دا و زۆرێك له‌ وڵاتانی دراوسێش به‌تایبه‌ت هاتوون بۆ بینینی ئه‌و سه‌قامگیرییه‌ به‌چاوی خۆیان".

ده‌رباره‌ی هه‌ڵوێستی توركیا بۆ ده‌وڵه‌تی كوردستان، بارزانی به‌ گاردیانی راگه‌یاندووه‌، كه‌ "له‌گه‌ڵ توركیا ئه‌و مه‌سه‌له‌یه‌مان باس نه‌كردووه‌ كه‌ ئاخۆ قبوڵی ده‌كه‌ن یان نا، به‌ڵام "له‌و بڕوایه‌دا نیم كه‌ دژی رابوه‌ستنه‌وه‌". ئه‌مه‌ مافی ره‌وای خۆمانه‌، ئێمه‌ نه‌بوینه‌ته‌ هه‌ڕه‌شه‌ بۆ هیچ لایه‌ك، به‌ڵام بۆ هێنانه‌دی مافه‌ ره‌واكانی خۆشمان داوای مۆڵه‌ت له‌ هیچ كه‌سێك ناكه‌ین".

مه‌سعود بارزانی‌ ئه‌وه‌شی‌ خسته‌ڕوو، كه‌ "دۆخی ناوچه‌كه‌ گۆڕانێكی دیاری به‌خۆیه‌وه‌ بینیه‌وه‌، هه‌ر بۆ نمونه‌، به‌كارهێنانی وشه‌ی كوردستان و كورد قه‌ده‌غه‌بوو له‌ توركیا، به‌ڵام مانگێك له‌مه‌وبه‌ر كاتێك من چومه‌ توركیا، ئاڵای‌ كوردستان له‌ كۆشكی سه‌رۆكایه‌تی توركیا ده‌گه‌شایه‌وه‌".

جه‌ختیشی‌ كردۆته‌وه‌: "گه‌ر به‌راوردی بكه‌یت به‌وكاته‌ی كه‌ من پێیدا تێپه‌ڕیوم، سه‌رباره‌ی هه‌موو ئه‌زمونه‌كانمان، له‌وبڕوایه‌دام ئێستا له‌هه‌مووكات نزیكتره‌. ده‌زانم ئه‌مه‌ كۆڵێكی قورسه‌ له‌سه‌ر شانمان، به‌ڵام به‌رپرسیارییه‌تێكی ئێجگار پیرۆزیشه‌".



PM:02:41:22/01/2016


ئه‌م بابه‌ته 1657 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌



لێرەوە کۆمێنت بنوسە لە فەیسبوک دەردەکەوێت