دیدێكی راشكاوانە لەسەر پۆستی سەرۆككۆمار

‌ عارف قوربانی‌



لەدوای كەوتنی سەدام، لەلایەك بەهۆی ئامۆژگاریی ئەمریكییەكان بۆئەوەی سیستەمێك دابڕێژن کە جۆرێك لە هاوبەشیی پێكهاتە عێراقییەكان تێیدا رەنگبداتەوە، هەروەها لەلایەكی دیكەشەوە بەهۆی ئەوەی كە پێشتر لە سەردەمی سەدام حوسێندا، هەموو دەسەڵاتەكان لەدەستی سەرۆككۆماردا بوو، ئەو تێڕوانینە زاڵ بوو كە دەسەڵاتەكانی سەرۆككۆمار كەمبكرێنەوە و جۆرێك لە هاوسەنگی لەنێوان هەر سێ‌ دەسەڵاتەكە (سەرۆكایەتیی كۆمار، سەرۆكایەتیی پەرلەمان، سەرۆكایەتیی ئەنجوومەنی وەزیران) دروست بكرێت، بەڵام ئەم پرەنسیپە لە واقیعدا پێچەوانە كرایەوە. دەستە و پۆستی سەرۆكایەتیی كۆمار كرایە پۆستێكی نیمچە تەشریفاتی و زۆرینەی دەسەڵاتەكان گواسترانەوە بۆ سەرۆكوەزیران.

ئەمەش بەشێكی بەهۆی ئەوەوە بوو كە دوای ئەوەی لەنێوان یەكێتیی و پارتی جۆرێك لە رێككەوتن و لێكتێگەیشتن دروستبوو بەوەی مام جەلال ببێتە سەرۆك كۆمار و كاك مەسعود ببێتە سەرۆكی هەرێمی كوردستان. لە نووسینەوەی دەستووردا بەهۆی لێكەوتەی كێشە ناوخۆییەكانی هەرێمی كوردستان و بەدیاریكراویش كێشەكانی نێو یەكێتیی نیشتیمانی كوردستانەوە، پۆستەكە بەو ئاراستەیە برا كە زیاتر دەسەڵاتەكانی رووكەش بن. هەروەها شیعەكانیش خوازیاری ئەوەبوون رێگەیەك بدۆزنەوە كە بیانكات بە دەسەڵاتداری فیعلی، بۆیە زوو ئەوەیان قۆستەوە و دەسەڵاتەكانیان لە دەستووردا بەو جۆرە داڕشت كە لە دوورمەودادا زەمینەی حوكمی شیعە زامن بكات.

سەرباری ئەوەی لە دەستووردا دەسەڵاتەكان بەو جۆرە رێكخران، بەڵام لەبەر دوو هۆكار ئەمە بە راستەوخۆ لەسەر ئەرزی واقیع دەرنەكەوت. لەلایەك بەهۆی ئامادەیی ئەمریكا لە عێراق و لەلایەكی دیكەشەوە بەهۆی پێگە و تواناكانی مام جەلالەوە لەو پۆستە، دیمەنەكە بەجۆرێكی دیكە رەنگیدایەوە. هەریەك لە پێكهاتەكان ئەو هەستەیان لا دروست بوو بوو كە بەشداری راستەقینەن لە دەسەڵات و لە بەڕێوەبردنی وڵاتدا هاوبەشن. ناهاوسەنگیی دەسەڵاتەكان و زاڵبوونی هەژموونی شیعە بەسەر پرۆسەی سیاسییەوە دوای ئەوە دەركەوت و رەنگی دایەوە كە لە كۆتاییەكانی 2011 ئەمریكا پابەندی كشانەوە بوو لە عێراق و كۆتایی ساڵی 2012 مام جەلال بەهۆی نەخۆشكەوتنییەوە لە پرۆسەی سیاسی دابڕا. ئیدی عێراق بووە گۆڕەپانێكی كراوە بۆ تەراتێنی ئێران و بۆ زاڵبوونی هەژموونی شیعە بەسەر جومگەكانی دەسەڵاتدا.

یەكێتی رۆڵی لەوەدا زۆربوو كە هاوكێشەكانی عێراق بەو جۆرەی لێبێت پرەنسیپی سازان و هاوبەشی فەرامۆش بكرێت و شیعە حوكمی تاكڕەوانەی عێراق بكات. چونكە ئەوكاتەی مام جەلال نەخۆش كەوت، هێشتا زەمینەی واقیعی، بۆ حوكمی تاكلایەنەی شیعە نەڕەخسابوو، بگرە بەهۆی دابڕانی مام جەلالەوە ئەو زەمینەیە رەخسا كە پێكهاتەكانی دیكە فەرامۆش بكرێن. ئەگەر یەكێتی بە زوویی كەسێكی گونجاوی بۆ شوێنی مام جەلال دیاریبكردایە، رەنگە تا ساڵانێكی زۆر دوورتر سیمای حوكمڕانی عێراق رەنگدانەوەی هاوبەشی پێكهاتەكانی پێوە دیار بووایە. ئەو دوو ساڵە بەچۆڵی هێشتنەوەی پۆستی سەرۆككۆمار، خزمەتێكی گەورەی بە پرۆسەی تەشەیوعی حوكمڕانی شیعە كرد.
  
ئەگەر لە هەردوو دەرفەتەكەی پێشووتر یەكێتی غەدریان لە دكتۆر بەرهەم كردبێ‌، ئەمجارە ئەو غەدر لە كورد و لە یەكێتی و لە خۆشی دەكات، ئەگەر ئامادە نەبێت ببێتەوە یەكێتی

بەڵام لەساڵی 2014 بەهۆی پەیدابوونی داعش و شكستی سەربازیی و سیاسیی حوكمی شیعەوە، دەرفەتێكی دیكە دروستبوو كە كورد بەهۆی پۆستی سەرۆككۆمارەوە، وێنای عێراق بگەڕێنێتەوە بۆ سەرەتاكانی دوای كەوتنی سەدام، بەڵام كورد پێچەوانەی ئەمەیكرد. جارێكی دیكە ئاوی كردە ئاشی زاڵبوونی هەژموونی شیعەوە و پێگەی خۆی و سوننەشی بە ئەندازەیەك لاوازكرد كە تەنیا وەك رووپۆش و ماكیاجی پرۆسەی سیاسی پێویستیان بە بەشدارییان بێت لە حوكمڕانی عێراقدا. رۆڵ و پێگەی سەرۆككۆمار و سەرۆكی پەرلەمان وەك نمایندەی كورد و سوننە لە چوار ساڵی رابردوودا شایەتی ئەو راستییەن. هەروەها رووداوەكانی خورماتوو و كەركووك، ئەوەی دەرخست كە شیعە تا چ ئاستێك كۆنتڕۆڵی دەسەڵاتی كردووە.

ئێستا بەهۆی ناتەبایی نێو ماڵی شیعەوە، هەروەها بەهۆی قوڵبوونەوەی ناكۆكی نێوان ئەمریكا و ئێران و ئەو پێشهاتانەی چاوەڕوان دەكرێن بەهۆی لێكەوتەكانی گەمارۆی ئەمریكا لەسەر ئێران، لە ناوچەكە رووبدەن، جارێكی دیكە دەرفەت بۆ كورد رەخساوەتەوە عێراق لێرەدا رابگرێت. پرسیار ئەوەیە كورد چی دەكات، ئایا وەك ئەو دوو دەرفەتەی رابردوو بەجۆرێك مامەڵە دەكات ئاو بكاتە ئاشی نەیارەكانی، یان ئەمجارە رێگەیەك دەگرێتەبەر كە كورد هەست بەوە بكات لە بەغدا بوونی هەیە؟

ساڵی 2012 لە نەخۆشكەوتنی مام جەلال و ساڵی 2014 لە دانانی سەرۆكێك لە شوێنی مام جەلال، یەكێتیی چانسی ئەوەی هەبوو كارەكتەری وەك دكتۆر بەرهەم بۆ شوێنی مام جەلال دیاریبكات كە نەیانكرد، زوڵمیان لە كورد و لە یەكێتیی و لە دكتۆر بەرهەمیش كرد. بۆ ئێستاش لەناو هەموو ئەو ناوانەی كە باس دەكرێن بۆ سەرۆككۆمار، دكتۆر بەرهەم لە هەموویان گونجاوتر و شیاوترە بۆ ئەو پۆستە، بەڵام ئەو رێكارانەی بۆ دیاریكردنی كارەكتەری پێویست دەگیرێنەبەر بەجۆرێكە ئەو مافە دەكاتە موڵكی حیزبە براوەكان و بە ئیستحقاقی هەڵبژاردن پڕدەكرێتەوە نەك لەسەر بنەمای شایستەیی و كەسی لێوەشاوەی ناو كۆمەڵگا. پارتی و یەكێتیی وەك براوەی هەڵبژاردن ئەو پۆستە پڕ دەكەنەوە. هەر یەك لەم دوو حیزبەش دەیان ناویان هەیە كە دەتوانن بۆ ئەو پۆستە كاندیدی بكەن. هەرچەندە دكتۆر بەرهەم لەهەموو ئەو ناوانەی دیكە بۆ ئەمڕۆی كورد، پێویستترە.

كەواتە دەبێ‌ یەكێك لەم دوو حیزبە ئامادەبێت بەرهەم ساڵح بكات بە كاندیدی خۆی. مەعلومە پارتی ئەوە ناكات، یەكێتیش لە كاتێكدا جێگری سكرتێری گشتی حیزبەكەی بووە بە پاساوی ئەوەی لە هەڵبژاردن كاری بۆ یەكێتی نەكردووە لە دوو دەرفەتەكەی دیكە رێگەیان پێی نەدا، ئەی ئێستا كە ئەو لە دەرەوەی یەكێتییە و سەنگەری لێگرتوون و لە دوای هەڵبژاردن زۆر ئازاریشی داون، ئایا چاوەڕوان دەكرێت یەكێتی كاندیدی بكات؟ دیارە گرێی بەختی كورد كراوەتەوە و ئێستا قسەوباسێكی گەرم لەناوەندەكانی بڕیاری یەكێتی و تەنانەت لەناو ماڵباتی تاڵەبانیش هەیە بۆ ئەوەی دكتۆر بەرهەم بكرێتە كاندیدی یەكێتی بۆ وەرگرتنی ئەو پۆستە. بەتایبەتیش خەریكە لێكگەیشتنی ئەوە لە نێوان پارتی و یەكێتی دروست دەبێت ئەو پۆستە بە كاندیدی یەكێتی بدرێت.

ئەوانەی لەناو یەكێتیی ئەو مەیلەیان هەیە بەرهەم ساڵح بكرێتە سەرۆككۆمار، گرفتی ئەوەیان لە پێشە چۆن ئەمە بكەن لەكاتێكدا ئەو لە دەرەوەی یەكێتییە؟ دەگوترێت بۆ ئەمە نەیارەكانی مەرجی ئەوەیان هەیە بەرهەم ساڵح بگەڕێتەوە ناو یەكێتی و یەكێتی ئامادەیە بیكات بە كاندیدی خۆی. ئەگەر لە هەردوو دەرفەتەكەی پێشووتر یەكێتی غەدریان لە دكتۆر بەرهەم كردبێ‌، ئەمجارە ئەو غەدر لە كورد و لە یەكێتی و لە خۆشی دەكات، ئەگەر ئامادە نەبێت ببێتەوە بە یەكێتی. قسەی ئەوانەش لەسەر دۆستەكانی زاڵ دەكات كە دەڵێن ئەو ئامادە نەبێت یەكێتی بێت، بۆچی یەكێتی ئامادەبێت ئەو پۆستەی بداتێ‌ لەكاتێكدا بەهۆی بەخشینی ئەو پۆستەوە دەبێت دەستبەرداری چەند پۆستێكیش بێ‌ بۆ پارتی.


PM:03:57:18/09/2018

ئه‌م بابه‌ته 1859 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌



هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی