عێراق لەبەردەم سیناریۆی بە یەمەن و بە سوریا بووندا

عێراق نە دەوڵەتی نەتەوەیە، واتە دەوڵەتێکە خاوەنی نەتەوەیەک نییە بەناوی نەتەوەی عێراقەوە. نە جوگرافیایەکی نیشتیمانیشە بە مانای ئەوەی ھەموو پێکھاتەکانی ناو ئەو جوگرافیایە ئەو سەرزەمینە بە نیشتیمانی نەتەوەیی و بە جوگرافیای سیاسیی خۆیان بزانن. عێراق ڕووبەرێکی پارچەپارچە و دابەشبووی پڕ ناکۆکیی قووڵ و گەورەیە. ئەوەشی وادەکات ئەم وڵاتە دابەشنەبێت، ویست و خواستی پێکھاتەکانی ناو وڵاتەکە نییە، بەڵکو پێگەی عێراقە وەک دەوڵەتێک لە ناو سیستمە ئیقلیمەکەی ناوچەکەدا. سێ پێکھاتەی سەرەکییەکەی ولاتەکە خۆشی، شیعە و سونە و کوردیش، لەناو خۆیاندا پارچەپارچە و ناھاوبەش و بێ لانی کەمی ھەرجۆرە ئیجماعێکە. ئەو سێ بلۆکە سیاسییە لە مێژە لەسەر ململانێی دەسەڵات و ململانێ لەسەر دزیی و تاڵانیی و گەندەڵیی لەناو خۆیاندا پارچەپارچەبوون.

لەناو عێراقدا کێشەیەک نەماوە بە ئیقلیمیی نەکرابێت، ئێران و تورکیا و سعودیە ڕۆڵی ڕاستەوخۆ لە زۆرێک لە ڕووداوە سەرەکییەکانی ناو ئەو وڵاتەدا دەبینن. لە دەرەوەی ئەوانیشدا ئەمریکا و ڕوسیا و ئیسرائیل بە شێوازی جیاواز ئامادەن. کەم ھێز ھەیە لە عێراقدا، بە ھێزە کوردییەکانی خۆشمانەوە، کە پرۆکسی و پیاوی لایەنێک لەو لایەنە ئیقلیمیانە نەبێت. ئەمە وایکردوە ئەو وڵاتە ئیقلیمیانە دەستیان لەناو خاکی عێراق و لە ناو ھەرێمیشدا کراوەبێت. ئێران بە قووڵانی سەدان کیلۆمەتر دێتە ناو خاکی ھەرێم و کۆیە بۆمباران دەکات و بەدەیان کەس دەکوژێت و برینداردەکات. ئاو لە خەڵکی ناوچەی قەڵادزێ و پشدەر دەگرێتەوە، دەستوەرئەداتە ناو ھەڵبژاردنە ناوخۆییەکانی کوردستانەوە، ھتد.. تورکیا دەیەھا بنکەی سەربازیی لەناوچەی بادیناندا ھەیە و لەوێوە نەک تەنھا چالاکیی سەربازیی ئەنجامئەدەن، بەڵکو وەک چاوی کراوەی تورکیا لەناو ھەرێمدا ئامادەن و کاردەکەن و کەرکوک بە بەشێک لە قەڵمڕەوی خۆیان دەزانن.

فەشەلی ڕۆژانەی مۆدێلی ئەم حوکمڕانییە و نائومێدبوونی تەواوی خەڵک لێیان، سەرەتای یاخیبوون و جەنگێکی گەورەیە لەنێوان خەڵک و حوکمڕانیەکەدا، بەڵام کێشەکە لەوەدایە ئەم یاخیبوونە تەنھا وەک کردەیەکی ناوەکیی نامێنێتەوە، بەڵکو ھێزە جیھانیی و ئیقلیمییەکان دەستی تێکدەر و وێرانکارانەی خۆیانی تێوەرئەدەن و ھەوڵئەدەن بۆ قازانج و مەسڵحەتی تایبەتی خۆیان بەکاریبھێنن. وەکچۆن ڕاپەڕینی خەڵک لە سوریا و یەمەندا گۆڕان بۆ جەنگێکی خوێناوی ناوەکیی و ئیقلیمیی و نێودەوڵەتیی، ئاواش عێر اق لەبەردەمی ئەگەری ھەمان سیناریۆدایە.

PM:05:09:08/09/2018

ئه‌م بابه‌ته 1406 جار خوێنراوه‌ته‌وه‌‌

هەموو وتارەکان کاتێک لە وێستگە نیوز بڵاودەبێتەوە تەنها بیروبۆچونی خاوەنەکانێتی