حوكمی ماچ و سێكس له ره‌مه‌زاندا
وێستگه نیوزـ
رۆژوو گرتن لە سەرەتاکانی سەرهەڵدانی ئایینەکان جێگەی خۆی گرتووە، لە میسری کۆن، هندستان و یۆنان رۆژوو وەک چارەسەری نەخۆشی، خۆپاراستن وە بەهێزکردنی هێزی ناخی مرۆڤ یان رۆح تەماشاکراوە. کۆمەڵگە سەرەتاییەکان زۆرجار بە رۆژوو دەبوون پێش ئەوەی بچن بۆ جەنگ وە هەندێکیان بەکاریان دەهێنا بۆ کۆنترۆلکردنی توورەیی، هندیە سورەکان وەکو ئامرازێکی خۆپاراستن لە کارەسات و قات و قری رۆژویان گرتووە.
رۆژوگرتن لە زۆربەی ئایینە بڵاوەکانی جیهان گرنگی پێدراوە جگە لە ئاینی زەردەشتی کە رۆژوو تیایدا قەدەغەیە چونکە لاوازت دەکات بەرامبەر هێزی خراپە. لەی جولەکەکان ساڵانە چەند رۆژێک هەن بۆ رۆژوو گرتن کە گرنگترینیان Day of Atonements ە کە تیایدا جولەکەکان بەرۆژوو دەبن دەپارێنەوە بۆ لێ خۆش بوون.
لە ئایینی ئیسلامیشدا موسڵمانان لە مانگی رەمەزاندا بە رۆژوودەبن و خۆیان لە خواردن و خواردنەوە و سێکس کردن دەگرنەوە. بەڵام لە مەسیحیەتدا لە هەردوو پەیرەوکەرانی کاپۆلیکی و ئەرپەدۆکس ماوەی چل رۆژ خۆیان دەگرنەوە لە کۆمەڵێ خواردن کە وەک بیرهێنانەوەیەک وایە بۆ ئەو 40 رۆژەی مەسیح لە بیابان دا ئازاری چەشت، هندۆسەکان رۆژوو دەگرن بەڵام شێوەی رۆژووگرتن و کاتەکانی بەپێی پەیڕەوکەرانی ئاینەکە دەگۆڕێت.
به‌وته‌ی زانایان و شاره‌زایانی ئایینی و به‌پێی ئه‌و فه‌توا و لێكدانه‌وه و شرۆڤانه‌ی ئه‌وان بۆ ئایه‌ته‌كانی قورئانی پیرۆز و فه‌رموده‌كانی پێغه‌مبه‌ری ئیسلامی كردویان، حكومی ماچكردن و سێكس و نزیكبونه‌وه له هاوسه‌ر له‌كاتی به رۆژووبوون و به‌پێی كاتی شه‌و یان رۆژ به‌مجۆره كراوه:
حوکمی ماچ کردن و یاری کردن لەگەڵ خێزاندا بۆ رۆژوەوان
وعن عائشه - رچی الله عنها - «كان رسول الله ( صلی الله علیه وسلم) یُقَبِّڵ وهو صائم، ویباشر وهو صائم، ولكنه كان أملكکم ڵ‌َرَبِهِ» (رواه البخاری:(1927) ومسلم(1106)، وفی روایه لمسلم: ((كان یُقَبِّڵ فی شهر الصوم).
واتە: (لە عائیشەوە -رەزای حوای لێبێت- دەگێرنەوە کە پێغەمبەر( د.خ) ماچی دەکرد لە کاتی بەرۆژ بوونی‌دا، بەڵام لە هەموو تان زیاتر توانای بەسەر خۆیدا هەبوو)، لەریوایەتی موسلمدا:(ماچی دەکرد لە مانگی بەرۆژو بووندا).
فەرمودەكه بەڵگەیە لەسەر دروستی ماچ و یاریکردن لەگەڵ خێزاندا، هیچ جیاوازیەکی نییە لە نێوان رۆژی فەرزو سوننەتدا، بەمەرجێک دروستە بۆی ئەگەر ترسی نەبوو لە جولانی شەهوەت و هاتنە خوارەوەی (مەنی) ، بەڵام ئەگەر ترسی ئەم شتانەی هەبوو ئەوا حەرامە بۆی ئەم کارانە بکاتە، چونکە هاتنە خوارەوەی مەنی رۆژوەکەی بەتاڵ دەکاتەوە، بۆ ئەوەی رۆژوه‌کەی پاراستبێت، پێویستە لەسەری ماچ کردن لە رۆژی رەمەزاندا نەکات، چونکە ئەگەر شتێکی واجب مەرجەکانی تەواو نەبن تەنها بە شتێکی ترەوەنەبێت، ئەوا ئەو شتەش واجب دەبێت(مالایتم الواجب الا به فهو واجب)، لەبەر ئەم فەرمودەیە کە پێغەمبەر( د.خ) فەرمانی بە دەست نویژکەر کرد زێدەرەوی لە هەڵمژینی ئاو بکات لە کاتی کردنە ناو لوتیدا تەنها ئەگەر بەرۆژ بوو ئەوا نابێت زۆر ئاو هەلبمژێت، چونکە ترسی ئەوەی لێدەکرێت ئاوەکە بچێتە قورگییەوە، بۆیە ماچ کردنیش حەرام دەبێت ئەگەر ببێتە هۆی سەرجێکردن لەگەڵ خێزاندا بەو جیماعەش رۆژوەکەی بەتاڵ دەبێتەوە.
ئەگەر ماچی کرد و (مەنی)لێدەر چوو شەهوەتی هاتە خوارەوە ئەوا رۆژوەکەی بەتاڵە، بەڵام کەفارەتی لەسەر نییە ئەمەش بەوتەی زانایان، چونکە کەفارەتدان تەنها بەستراوتەوە بە جووت بوونەوە، بەڵام پێویستە لەسەری تەوبە بکات و پەشیمان بێتەوە لەو کردارەو وەزۆر ئیستغفار بکات، وە دوور بکەوێتەوە لە شتانەی شەهوەتەکەی دەجولێنن، چونکە ئەو لە عیبادەتێکی گەورە دایە خوای گەورە دەفەرموێت لە فەرمودەیەکی قودسیدا:(یدع طعامه من أجلی، ویدع شرابه من أجلی، ویدع شهوته من أجلی، ویدع زوجته من أجلی" (رواه ابن خزیمه فی صحیحه:3\197))
لەسەر رۆژوه‌وان پێویستە هەموو ئەو شتانەی خۆشیان پێدەبات لە خواردن و خواردنەوە و شەهوه‌ت وازیان لێ بێنێت، هاتنەخوارەوەی مەنیش دەجێتە ژێر ئەم فەرمودەیەوە، والله اعلم.(''ترجیح المسائل الصوم والزکاه'' بقلم: محمد بن عمر بازمول ص٩٦)
ئەگەر (مەنی) بەهۆی ماچکردن و یاری کردن لێی دەچوو، ئەوا رۆژوەکەی بەتاڵ نابێت و لەسەر وتەی زۆربەی زانایان، چونکە ئەو شتێکە خۆشوشتنی لەسەر نییە تەنها شوێنەکەی نەبێت دەبێت بشورێت وەکو (میز) وایە.
پێویستە لەسەر رۆژوه‌وان دۆر بکەوێتەوە لە هەموو شتێک کە ببێتە هۆی بەتاڵکردنی رۆژوه‌کەی و یاخود کەم کردنی پاداشتەکەی، ئەمەش لە بە گەورە دانانی شیعارەکانی خوای گەورەیە: (ژلك ومن یعڤم حرمات الله) هه‌ركه‌سێك ڕێز له فه‌رمانه‌كانی خوا بگرێ و به‌گه‌وره‌یان دانێ و له‌گوناه خۆی بپارێزێ (فهو خیر له عند ربه) ئه‌وه لای په‌روه‌ردگاری بۆی چاكتره).
حوکمی جووت بوون لەگەڵ خێزاندا (جماع)
عن أبی هریره رضی الله عنه قال { بینما نحن جلوس عند النبی صلی الله علیه وسلم إذ جا‌وه رجل . فقال : یا رسول الله ، هلكت . قال : ما أهلكك ؟ قال : وقعت علی امرأتی ، وأنا صائم - وفی روایه : أصبت أهلی فی رمضان - فقال رسول الله صلی الله علیه وسلم : هل تجد رقبه تعتقها ؟ قال : لا . قال : فهل تستطیع أن تصوم شهرین متتابعین ؟ قال : لا . قال : فهل تجد إطعام ستین مسكینا ؟ قال : لا . قال : فمكث النبی صلی الله علیه وسلم فبینا نحن علی ذلك أتی النبی صلی الله علیه وسلم بعرق فیه تمر - والعرق : المكتل - قال : أین السائل ؟ قال : أنا . قال : خذ هذا ، فتصدق به . فقال الرجل : علی أفقر منی : یا رسول الله ؟ فوالله ما بین لابتیها - یرید الحرتین - أهل بیت أفقر من أهل بیتی . فضحك رسول الله صلی الله علیه وسلم حتی بدت أنیابه . ثم قال : أطعمه أهلك } . (متفق علیه)رواه البخاری رحمه الله(١٩٣٦) ومسلم رحمه الله(١١١١).
واتە: (لە ئەبی هریرەوە (رەزای خوای لێ بێت) دەڵێت: لە کاتێک ئێمە لە خزمەت پێغەمبەردا(د.خ) دانیشتبووین لە ناکاو پیاوێک هات بۆ خزمەتی وتی:ئەی پێغەمبەری خوا(د.خ) تیاچووم، پێغەمبەری خواش(د.خ) فەرمووی چی تۆی لە ناو بردووە، یاخود فەرمووی تۆ چیتە، وتی لە گەڵ خێزانمدا سەرجێم کرد وە من بەرۆژوو بووم، وە لە دەربرینێکی تردا: کابرا وتی تێکەڵ بووم لە گەڵ خێزانەکەمدا لە رەمەزاندا، پێغەمبەر(د.خ) فەرموی ئایا بەندەیەکت هەیە ئازادی بکەیت؟ وتی نەخێر، فەرمووی: ئایا دەتوانی دوومانگ بەدوایەکدا بەرۆژوو ببیت؟ وتی نەخێر، فەرمووی: ئایا دەتوانی خواردنی شەست هەژار بدەیت؟ وتی نەخێر، ئەبی هریرە (رەزای خوای لێ بێت) دەڵێ:پێغەمبەر(د.خ) بێ دەنگ بوو. وە ئێمە ئاوا ماینەوە لە ناکاو سەبەتەیەکیان هێنا بۆ پێغەمبەر(د.خ) خورمای تێدابوو،''العرق'' واتە: سەبەتە- پێغەمبەر(د.خ) فەرمووی: پرسیارکەرەکە وتی: منم، فەرمووی: ئەمە بگرە بیکە بەخێر، وتی بۆ لە من هەژارتر هەیە ئەی پێغەمبەری خوا(د.خ)؟ سوێند بەخوا لەمسەر بۆ ئەو سەری مەدینە لە خێزانەکەی من هەژار تری تێدانییە، ئینجا پێغەمبەر(د.خ) پێکەنی هەتا ددانەکانی دەرکەوت پاشان فەرمووی، بیبە، بە خواردنی خێزانەکەتی بدە).
فەرموودە بەڵگەیە لەسەر گەورەیی تاوانی جووت بوون لە رۆژی رەمەزاندا، لەبەر ئیقرارکردنی پێغەمبەری خوا(صلی الله علیه وسلم) وتەی پیاوەکە کە وتی (هلکت) لە ناو چووم، لەبەر گەورەی ئەو تاوانەی کە ئەنجامی داوە وەلە دەربرینێکی تردا وتی: (سوتام _احرقت_)مسلم رحمه الله(١١١٢).
حوکمی پیاو
بەڵگەیە لەسەر ئەوەی هەرکەسێ لە رۆژی رەمەزان سەرجێ لە گەڵ خێزانی دا بکات ئەوا رۆژوەکەی بەتاڵە و دەبێت دووبارە رۆژوەکەی بگریَتەوەو لە گەڵ تەوبەکردنێکی تەواو و نەصوح.
کەفارەتێکی زۆر گەورەشی لەسەرە، هەروەکو چۆن لە فەرمودەکەدا هاتووە، دەبێت یەک لەدوای یەک بە پێی توانای خۆی جێبەجێ بکات، یەکەم : رزگار کردنی کوێله‌یه‌ک، ئەگەر نەیتوانی، دووەم: شەست رۆژ بەرۆژوو بێت بێ ئەوەی هیچ رۆژێک بخوات، سێیەم: تێرکردنی شەست هەژار. بۆ هەرکەسێکیش یەک مود گەنمی باش یاخود برنج، مودیش یەکسانە بە (٥٦٣) غرام.
ئەگەر لەبیری چوو بەرۆژوە سەرجێی لە گەل خێزانی کرد ئەوا رۆژوەکەی تەواوە لەسەر راسترین رای زانایان و هیچ کەفارەتی لەسەر نییە، بوخاری دەڵێت: (حەسەن و موجاهد دەڵێن: ئەگەر لەبیری چوو سەرجێی لە گەڵ خێزانیداکرد ئەوا هیچی لەسەر نییە).
ئەگەر لە کاتی بەیانی (فجر الصادق) سەرجێی لە گەڵ خێزانی کرد و باوەری وابوو هێشتا شەو ماوە، پاشان بۆی دەرکەوت بەیانییە ئەوا هیچی لەسەر نییە، نەرۆژوەکەی قەزادەکاتەوەو نە کەفارەتی لەسەرە، لەراسترین رای زانایان، ئەمەش وتەی ئیبن تەیمییەیە (مجموع فتاوی:٢٥\٢٦٤).
حوکمی ژن
رۆژوەکەی بەتاڵ دەبێت، لەسەر یەتی رۆژوەکەی قەزابکاتەوە بە رەهایی و موتلەقی، بەڵام حوکمی کەفارەتدانی ئەگەر خۆی پێی خۆشبێت ئەوا دەبێت کەفارەت بیدات، بەڵام ئەگەر زۆری لێکرا ئەوا هیچی لەسەر نییە.
ئەگەر لەرۆژی قەزاکردنەوەی رەمەزاندا سەرجێی کرد ئەوا قەزای لەسەرەو بەڵام کەفارەت نادات، چونکە کەفارەتدان تایبەتە بە سەرجێکردنی رۆژی رەمەزان چونکە رەمەزان حورمەتی تایبەتی هەیە، بەتاڵ کردن و خواردنی رۆژو ئەوا بەزاندنی ئەم حورمەته‌یە کە خوای گەورە بۆی داناوە، بە جیاوازیی قەزاکردنەوەی رۆژەکانی تر، چونکە رۆژەکانی تر جگە لە مانگی رەمەزان هەموویان وەک یەک وان.
PM:10:15:22/05/2018
ئه‌م بابه‌ته 82432
جار خوێنراوه‌ته‌وه
لێرەوە کۆمێنت بنوسە لە فەیسبوک دەردەکەوێت